Cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá (C/O) ưu đãi mẫu VJ

Trong bối cảnh thương mại quốc tế ngày càng phát triển, Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) đóng vai trò then chốt, đặc biệt là khi Việt Nam tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA). Giữa nhiều mẫu C/O, mẫu VJ – được áp dụng trong khuôn khổ Hiệp định Đối tác Kinh tế Việt Nam – Nhật Bản (VJEPA) – đã tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp Việt xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản.

VJEPA có hiệu lực từ 1/10/2009, mở ra cánh cửa với nhiều ưu đãi thuế quan hấp dẫn. Thống kê cho thấy, kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang Nhật Bản đã tăng trưởng ấn tượng, đạt 23,1 tỷ USD vào năm 2023, với nhiều mặt hàng chủ lực như dệt may, thủy sản, gỗ và sản phẩm gỗ, điện tử và linh kiện.

Bài viết này sẽ cung cấp thông tin toàn diện về quy trình cấp C/O ưu đãi mẫu VJ, giúp doanh nghiệp nắm bắt đầy đủ các yêu cầu, thủ tục và lợi ích khi áp dụng chứng nhận xuất xứ này.

Khái niệm và vai trò của C/O ưu đãi mẫu VJ

C/O ưu đãi mẫu VJ là gì?

Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa ưu đãi mẫu VJ (Certificate of Origin form VJ) là chứng từ chính thức xác nhận hàng hóa được sản xuất hoặc chế biến tại Việt Nam, đáp ứng quy tắc xuất xứ theo Hiệp định VJEPA. Đây là điều kiện bắt buộc để hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam được hưởng ưu đãi thuế quan khi nhập khẩu vào Nhật Bản.

C/O mẫu VJ có tên đầy đủ là “Certificate of Origin for Preferential Tariff for Japanese importers” (Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa ưu đãi thuế quan cho người nhập khẩu Nhật Bản). Mẫu này được thiết kế riêng cho Hiệp định VJEPA, với những đặc điểm và yêu cầu cụ thể khác biệt so với các mẫu C/O khác.

Vai trò quan trọng của C/O mẫu VJ

C/O mẫu VJ không đơn thuần là một chứng từ hành chính, mà còn là công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp Việt Nam:

Tận dụng ưu đãi thuế quan: Với C/O mẫu VJ, hàng hóa Việt Nam được hưởng thuế suất ưu đãi khi nhập khẩu vào Nhật Bản, giảm đáng kể chi phí và tăng tính cạnh tranh.
Nâng cao giá trị thương hiệu: Xác nhận nguồn gốc hàng hóa từ Việt Nam, góp phần xây dựng hình ảnh sản phẩm Việt chất lượng trên thị trường Nhật Bản.
Thúc đẩy xuất khẩu: Tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường Nhật Bản, một trong những thị trường khó tính nhất thế giới.

Ông Nguyễn Văn Minh, Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Hoàng Minh chia sẻ: “Nhờ áp dụng C/O mẫu VJ, chi phí thuế nhập khẩu cho mặt hàng dệt may của chúng tôi giảm từ 12% xuống còn 4%, giúp sản phẩm có lợi thế cạnh tranh rõ rệt so với hàng từ các nước không có FTA với Nhật Bản.”

Quy tắc xuất xứ theo VJEPA và điều kiện cấp C/O mẫu VJ

Quy tắc xuất xứ hàng hóa theo VJEPA

Để được cấp C/O mẫu VJ, hàng hóa phải đáp ứng các quy tắc xuất xứ theo Hiệp định VJEPA, bao gồm:

Quy tắc xuất xứ thuần túy (Wholly Obtained – WO): Áp dụng cho hàng hóa được khai thác, thu hoạch, đánh bắt hoặc sản xuất hoàn toàn tại Việt Nam, không sử dụng nguyên liệu nhập khẩu.
Quy tắc xuất xứ không thuần túy: Áp dụng cho hàng hóa có sử dụng nguyên liệu nhập khẩu, nhưng đã trải qua quá trình chế biến, sản xuất đáp ứng một trong các tiêu chí sau:
- Tiêu chí chuyển đổi mã số hàng hóa (CTC): Sản phẩm cuối cùng có mã HS khác với mã HS của nguyên liệu không có xuất xứ.
- Tiêu chí hàm lượng giá trị khu vực (RVC): Giá trị nguyên liệu có xuất xứ và chi phí sản xuất tại Việt Nam đạt tỷ lệ tối thiểu 40% giá trị FOB của sản phẩm.
- Tiêu chí quy trình sản xuất cụ thể (SP): Sản phẩm trải qua quy trình sản xuất đặc thù được quy định trong Hiệp định.

Lưu ý quan trọng: Quy tắc xuất xứ trong VJEPA được quy định cụ thể cho từng nhóm hàng hóa, doanh nghiệp cần nghiên cứu kỹ để xác định tiêu chí áp dụng cho sản phẩm của mình.

Điều kiện để được cấp C/O mẫu VJ

Ngoài việc đáp ứng quy tắc xuất xứ, doanh nghiệp cần đảm bảo các điều kiện sau để được cấp C/O mẫu VJ:

Đáp ứng quy định vận chuyển trực tiếp: Hàng hóa phải được vận chuyển trực tiếp từ Việt Nam đến Nhật Bản. Trường hợp quá cảnh qua nước thứ ba, phải chứng minh hàng hóa không trải qua bất kỳ công đoạn chế biến nào khác ngoài việc bốc dỡ, lưu kho hoặc các hoạt động cần thiết để bảo quản hàng hóa.
Đảm bảo ngưỡng tối thiểu (De Minimis): Đối với một số hàng hóa không đáp ứng tiêu chí CTC, vẫn được coi là đáp ứng xuất xứ nếu giá trị nguyên liệu không đáp ứng xuất xứ không vượt quá 10% giá trị FOB.
Cung cấp đầy đủ chứng từ chứng minh xuất xứ: Doanh nghiệp phải lưu trữ và cung cấp đầy đủ hồ sơ, chứng từ chứng minh xuất xứ như hóa đơn mua nguyên liệu, bảng kê chi phí sản xuất, quy trình sản xuất…

Quy trình và thủ tục cấp C/O ưu đãi mẫu VJ

Cơ quan có thẩm quyền cấp C/O mẫu VJ

Tại Việt Nam, các cơ quan có thẩm quyền cấp C/O mẫu VJ bao gồm:

Bộ Công Thương: Thông qua Cục Xuất nhập khẩu và các Sở Công Thương tại các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI): Và các chi nhánh VCCI tại các tỉnh, thành phố.
Các tổ chức được ủy quyền khác: Theo quy định của Bộ Công Thương.

Hồ sơ đề nghị cấp C/O mẫu VJ

Hồ sơ đề nghị cấp C/O mẫu VJ bao gồm:

Đơn đề nghị cấp C/O mẫu VJ: Theo mẫu quy định, khai đầy đủ thông tin về người xuất khẩu, người nhập khẩu, mô tả hàng hóa, tiêu chí xuất xứ…
Bản sao hóa đơn thương mại: Có xác nhận và đóng dấu của doanh nghiệp.
Bản sao vận đơn hoặc chứng từ vận tải tương đương: Trong trường hợp chưa có vận đơn, có thể nộp bổ sung trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày cấp C/O.
Bản kê khai chi tiết nguyên liệu, vật tư sử dụng để sản xuất: Đối với hàng hóa áp dụng tiêu chí không thuần túy.
Bản sao Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh: Hoặc Giấy chứng nhận đầu tư.
Các chứng từ khác (nếu cần): Giấy phép xuất khẩu, giấy chứng nhận kiểm dịch, giấy chứng nhận chất lượng…

Quy trình cấp C/O mẫu VJ

Quy trình cấp C/O mẫu VJ gồm các bước cơ bản sau:

Đăng ký hồ sơ thương nhân: Doanh nghiệp cần đăng ký hồ sơ thương nhân với cơ quan cấp C/O trước khi đề nghị cấp C/O lần đầu.
Nộp hồ sơ đề nghị cấp C/O: Doanh nghiệp có thể nộp hồ sơ trực tiếp hoặc qua hệ thống eCoSys (https://ecosys.gov.vn).
Thẩm định hồ sơ: Cơ quan cấp C/O kiểm tra tính hợp lệ, đầy đủ của hồ sơ và thẩm định xuất xứ hàng hóa.
Cấp C/O: Nếu hồ sơ đáp ứng yêu cầu, C/O mẫu VJ sẽ được cấp trong thời hạn không quá 3 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ.
Lưu trữ hồ sơ: Doanh nghiệp phải lưu trữ hồ sơ liên quan đến C/O trong thời gian ít nhất 3 năm kể từ ngày cấp.

Trường hợp thực tế: Công ty TNHH Chế biến Thủy sản Miền Trung đã áp dụng quy trình nộp hồ sơ trực tuyến thông qua hệ thống eCoSys, giúp rút ngắn thời gian xử lý từ 3 ngày xuống còn 1 ngày, đồng thời giảm chi phí đi lại, giấy tờ đáng kể.

Lợi ích khi sử dụng C/O ưu đãi mẫu VJ

Ưu đãi thuế quan

Lợi ích quan trọng nhất của C/O mẫu VJ là ưu đãi thuế quan đáng kể khi hàng hóa Việt Nam nhập khẩu vào Nhật Bản:

Giảm thuế ngay lập tức: Nhiều mặt hàng được giảm thuế ngay khi Hiệp định có hiệu lực.
Lộ trình giảm thuế: Các mặt hàng khác được giảm thuế theo lộ trình từ 5-15 năm.
Xóa bỏ thuế quan hoàn toàn: Đến năm 2025, Nhật Bản cam kết xóa bỏ thuế quan đối với 91% số dòng thuế, tương đương 86% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

Bảng so sánh thuế suất ưu đãi theo C/O mẫu VJ với thuế MFN đối với một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực:

Mặt hàng	Thuế MFN (%)	Thuế ưu đãi VJEPA (%)
Dệt may	5-10	0-3
Thủy sản	3-15	0-5
Rau quả	8-20	0-10
Đồ gỗ	0-6	0
Điện tử	0-5	0

Tăng cường khả năng cạnh tranh

C/O mẫu VJ giúp doanh nghiệp Việt Nam tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường Nhật Bản thông qua:

Giảm giá thành sản phẩm: Nhờ ưu đãi thuế quan, giá thành sản phẩm Việt Nam tại thị trường Nhật Bản giảm đáng kể.
Tăng lợi nhuận: Doanh nghiệp có thể giữ nguyên giá bán để tăng biên lợi nhuận hoặc giảm giá để chiếm lĩnh thị phần.
Mở rộng thị trường: Tiếp cận dễ dàng hơn với người tiêu dùng và các nhà phân phối Nhật Bản.

Thúc đẩy đầu tư và chuyển giao công nghệ

Việc tận dụng hiệu quả C/O mẫu VJ còn mang lại các lợi ích gián tiếp:

Thu hút đầu tư từ Nhật Bản: Nhiều doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư vào Việt Nam để tận dụng ưu đãi thuế quan khi tái xuất về nước.
Nâng cao chuỗi giá trị: Doanh nghiệp Việt Nam buộc phải nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và giá trị gia tăng để đáp ứng quy tắc xuất xứ.
Chuyển giao công nghệ: Thông qua hợp tác với các đối tác Nhật Bản, doanh nghiệp Việt có cơ hội tiếp cận công nghệ và quy trình quản lý tiên tiến.

Chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Đức Thành nhận định: “VJEPA không chỉ tạo lợi thế thuế quan, mà còn là động lực để doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực sản xuất, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường Nhật Bản, từ đó nâng tầm trong chuỗi giá trị toàn cầu.”

Những thách thức khi xin cấp C/O mẫu VJ và cách khắc phục

Khó khăn phổ biến

Doanh nghiệp Việt Nam thường gặp một số khó khăn khi xin cấp C/O mẫu VJ:

Thiếu hiểu biết về quy tắc xuất xứ: Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, chưa hiểu rõ các quy tắc xuất xứ phức tạp của VJEPA.
Khó khăn trong chứng minh xuất xứ: Việc chứng minh đáp ứng tiêu chí RVC 40% đòi hỏi hệ thống kế toán chi tiết và minh bạch.
Thiếu nguyên liệu có xuất xứ: Nhiều ngành sản xuất của Việt Nam vẫn phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ các nước không phải thành viên VJEPA.
Quy trình cấp C/O còn phức tạp: Mặc dù đã được cải thiện, nhưng quy trình cấp C/O vẫn tương đối phức tạp đối với nhiều doanh nghiệp.
Thách thức từ kiểm tra, xác minh xuất xứ: Hàng hóa có C/O mẫu VJ có thể bị cơ quan hải quan Nhật Bản kiểm tra, xác minh ngẫu nhiên.

Giải pháp khắc phục

Để vượt qua các thách thức trên, doanh nghiệp có thể áp dụng các giải pháp sau:

Tăng cường hiểu biết về VJEPA: Tham gia các khóa đào tạo, hội thảo về hiệp định VJEPA và quy tắc xuất xứ do Bộ Công Thương, VCCI tổ chức.
Xây dựng hệ thống quản lý xuất xứ: Thiết lập hệ thống quản lý thông tin, chứng từ xuất xứ chặt chẽ, bao gồm:
- Hệ thống kế toán chi tiết theo từng đơn hàng
- Quy trình lưu trữ chứng từ mua bán nguyên liệu
- Bảng tính toán hàm lượng giá trị khu vực (RVC)
Tìm kiếm nguồn nguyên liệu trong nước hoặc từ Nhật Bản: Ưu tiên sử dụng nguyên liệu có xuất xứ từ Việt Nam hoặc Nhật Bản để đáp ứng quy tắc xuất xứ.
Ứng dụng công nghệ thông tin: Sử dụng hệ thống eCoSys để nộp hồ sơ trực tuyến, giảm thời gian xử lý và chi phí.
Tư vấn chuyên nghiệp: Tham khảo ý kiến từ các chuyên gia tư vấn về xuất xứ hàng hóa khi cần thiết.

Ông Trần Quốc Khánh, Giám đốc Công ty TNHH May mặc Việt Thắng chia sẻ kinh nghiệm: “Ban đầu chúng tôi gặp nhiều khó khăn vì không hiểu rõ cách tính RVC. Sau khi tham gia khóa đào tạo của VCCI và thuê tư vấn chuyên nghiệp, chúng tôi đã xây dựng được hệ thống quản lý xuất xứ hiệu quả, tỷ lệ được cấp C/O đạt gần 100%.”

Xu hướng phát triển và khuyến nghị

Xu hướng phát triển

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, C/O mẫu VJ và các quy định về xuất xứ hàng hóa đang có những xu hướng phát triển:

Số hóa quy trình cấp C/O: Việt Nam đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, hướng tới hệ thống cấp C/O hoàn toàn điện tử.
Chứng nhận xuất xứ của nhà xuất khẩu được chứng nhận (Approved Exporter): Xu hướng cấp phép cho các doanh nghiệp uy tín tự chứng nhận xuất xứ, giảm bớt thủ tục hành chính.
Hài hòa hóa quy tắc xuất xứ: Nỗ lực quốc tế nhằm đơn giản hóa và hài hòa quy tắc xuất xứ giữa các FTA.
Tăng cường hợp tác hải quan: Trao đổi thông tin, công nhận lẫn nhau và kiểm tra xác minh xuất xứ chung giữa cơ quan hải quan các nước.

Khuyến nghị cho doanh nghiệp

Để tận dụng tối đa lợi ích từ C/O mẫu VJ, doanh nghiệp Việt Nam nên:

Nghiên cứu kỹ quy tắc xuất xứ: Dành thời gian nghiên cứu quy tắc xuất xứ áp dụng cụ thể cho mặt hàng của doanh nghiệp.
Xây dựng chiến lược cung ứng: Điều chỉnh chuỗi cung ứng để tăng tỷ lệ nguyên liệu có xuất xứ, đáp ứng quy tắc xuất xứ.
Đầu tư vào quản lý chất lượng: Đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường Nhật Bản về an toàn thực phẩm, môi trường, lao động…
Tư duy dài hạn: Xem việc đáp ứng quy tắc xuất xứ không chỉ là yêu cầu để được hưởng ưu đãi thuế quan, mà còn là động lực để nâng cấp quy trình sản xuất, tăng tính cạnh tranh bền vững.
Chủ động cập nhật thông tin: Thường xuyên theo dõi các thay đổi, cập nhật về quy định xuất xứ, thủ tục cấp C/O từ các cơ quan chức năng.

Bà Phạm Thị Ngọc Lan, Trưởng phòng XNK của Công ty CP Thực phẩm Minh Phú, nhận định: “Đầu tư thời gian và nguồn lực để hiểu rõ và đáp ứng quy tắc xuất xứ tưởng chừng tốn kém ban đầu, nhưng đã giúp chúng tôi tiết kiệm hàng trăm nghìn USD tiền thuế mỗi năm, đồng thời nâng cao vị thế trên thị trường Nhật Bản.”

Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) ưu đãi mẫu VJ là công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp Việt Nam tận dụng các ưu đãi thuế quan khi xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản. Mặc dù quy trình xin cấp C/O mẫu VJ có những yêu cầu nghiêm ngặt, nhưng những lợi ích mang lại là vô cùng to lớn: giảm thuế nhập khẩu, tăng khả năng cạnh tranh, mở rộng thị trường.

Để tận dụng hiệu quả C/O mẫu VJ, doanh nghiệp cần hiểu rõ quy tắc xuất xứ, xây dựng hệ thống quản lý xuất xứ chặt chẽ, điều chỉnh chuỗi cung ứng và liên tục cập nhật thông tin. Những nỗ lực này không chỉ giúp doanh nghiệp hưởng ưu đãi thuế quan, mà còn là động lực để nâng cao năng lực cạnh tranh bền vững trên thị trường quốc tế.