Thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ hiện nay!

Bạn đã bao giờ giật mình khi nhận lương và thấy con số thực nhận thấp hơn nhiều so với mức lương cơ bản? Hay bạn tự hỏi tại sao số thuế thu nhập cá nhân phải nộp lại cao đến vậy? Phía sau những con số đó là cả một hệ thống quy định về thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ mà không phải ai cũng nắm rõ. Hãy cùng Vạn Luật khám phá những điều cần biết về thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ hiện nay, giúp bạn tối ưu nghĩa vụ thuế một cách hợp pháp trong năm 2026.

Hiểu đúng về thu nhập chịu thuế trong bối cảnh mới

Thu nhập chịu thuế là phần thu nhập mà người nộp thuế phải chịu thuế thu nhập cá nhân sau khi đã trừ đi các khoản thu nhập được miễn thuế. Trong bối cảnh kinh tế năm 2026 với nhiều biến động và cập nhật chính sách mới, việc nắm rõ những quy định về thu nhập chịu thuế trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Theo quy định mới nhất, công thức xác định thu nhập chịu thuế như sau:

Thu nhập chịu thuế = Tổng thu nhập – Các khoản được miễn thuế

Trong đó, tổng thu nhập bao gồm tất cả các khoản thu nhập từ tiền lương, tiền công, thu nhập từ đầu tư vốn, chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng bất động sản, trúng thưởng, thừa kế, quà tặng và thu nhập từ bản quyền, nhượng quyền thương mại.

Những khoản thu nhập được miễn thuế đáng chú ý năm 2026

Để xác định chính xác thu nhập chịu thuế, điều quan trọng là phải nắm rõ các khoản thu nhập được miễn thuế. Từ năm 2026, một số khoản thu nhập được miễn thuế đáng chú ý bao gồm:

Phần tiền lương làm việc ban đêm, làm thêm giờ được trả cao hơn so với tiền lương làm việc ban ngày, làm trong giờ theo quy định của pháp luật.
Thu nhập từ tiền lương, tiền công của thuyền viên là người Việt Nam làm việc cho các hãng tàu nước ngoài hoặc các hãng tàu Việt Nam vận tải quốc tế.
Thu nhập từ tiền lương, tiền công từ thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (áp dụng từ 01/10/2025).
Thu nhập từ tiền lương, tiền công của nhân lực công nghiệp công nghệ số chất lượng cao trong các trường hợp cụ thể:
- Thu nhập từ dự án hoạt động công nghiệp công nghệ số trong khu công nghệ số tập trung
- Thu nhập từ dự án nghiên cứu và phát triển, sản xuất sản phẩm công nghệ số trọng điểm, chip bán dẫn, hệ thống trí tuệ nhân tạo
- Thu nhập từ các hoạt động đào tạo nhân lực công nghiệp công nghệ số

Những quy định miễn thuế mới này phản ánh chính sách ưu tiên phát triển khoa học công nghệ và ngành công nghiệp số của Việt Nam, đồng thời tạo điều kiện thu hút nhân tài trong các lĩnh vực then chốt.

Các khoản giảm trừ quan trọng khi tính thuế thu nhập cá nhân

Sau khi xác định thu nhập chịu thuế, bước tiếp theo là áp dụng các khoản giảm trừ để tính ra thu nhập tính thuế. Công thức tính như sau:

Thu nhập tính thuế = Thu nhập chịu thuế – Các khoản giảm trừ

Các khoản giảm trừ hiện nay bao gồm:

1. Giảm trừ gia cảnh

Đây là khoản giảm trừ cơ bản nhất và được áp dụng cho tất cả người nộp thuế. Theo xu hướng điều chỉnh mới nhất, mức giảm trừ gia cảnh cho bản thân người nộp thuế là 15,5 triệu đồng/tháng (tăng từ mức 11 triệu đồng trước đây). Đối với mỗi người phụ thuộc, mức giảm trừ là 6,6 triệu đồng/tháng (tăng từ mức 4,4 triệu đồng).

Việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh này dựa trên sự tăng trưởng của GDP bình quân đầu người và mức tăng thu nhập bình quân, nhằm đảm bảo công bằng và phù hợp với tình hình kinh tế thực tế.

2. Bảo hiểm bắt buộc

Người lao động được giảm trừ các khoản đóng bảo hiểm bắt buộc khi tính thu nhập chịu thuế, bao gồm:

Bảo hiểm xã hội (8% lương cơ bản)
Bảo hiểm y tế (1,5% lương cơ bản)
Bảo hiểm thất nghiệp (1% lương cơ bản)
Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp (đối với một số ngành nghề cụ thể)

Thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ hiện nay!

3. Quỹ hưu trí tự nguyện

Người lao động được giảm trừ khoản đóng góp vào quỹ hưu trí tự nguyện, tối đa không quá 1 triệu đồng/tháng.

4. Khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo

Các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo cho các tổ chức được phép nhận tài trợ theo quy định của pháp luật cũng được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế.

Tính toán thuế thu nhập cá nhân từ thu nhập chịu thuế

Sau khi đã xác định được thu nhập tính thuế (bằng thu nhập chịu thuế trừ đi các khoản giảm trừ), thuế thu nhập cá nhân phải nộp được tính theo biểu thuế luỹ tiến từng phần.

Thuế TNCN phải nộp = Thu nhập tính thuế × Thuế suất

Biểu thuế thu nhập cá nhân hiện hành gồm 7 bậc với thuế suất từ 5% đến 35%:

Bậc	Thu nhập tính thuế/tháng (đồng)	Thuế suất
1	Đến 5 triệu	5%
2	Trên 5 triệu đến 10 triệu	10%
3	Trên 10 triệu đến 18 triệu	15%
4	Trên 18 triệu đến 32 triệu	20%
5	Trên 32 triệu đến 52 triệu	25%
6	Trên 52 triệu đến 80 triệu	30%
7	Trên 80 triệu	35%

Trường hợp đặc biệt trong xác định thu nhập chịu thuế

Đối với cá nhân không cư trú

Việc xác định thu nhập chịu thuế đối với cá nhân không cư trú có những quy định riêng. Cụ thể, nếu cá nhân không cư trú làm việc đồng thời ở Việt Nam và nước ngoài nhưng không tách riêng được phần thu nhập phát sinh tại Việt Nam, thu nhập chịu thuế sẽ được xác định theo công thức sau:

Trường hợp 1: Đối với trường hợp cá nhân người nước ngoài không hiện diện tại Việt Nam:

Thu nhập phát sinh tại Việt Nam = (Số ngày làm việc cho công việc tại Việt Nam / Tổng số ngày làm việc trong năm) × Thu nhập từ tiền lương, tiền công toàn cầu (trước thuế) + Thu nhập chịu thuế khác (trước thuế) phát sinh tại Việt Nam

Trường hợp 2: Đối với các trường hợp cá nhân người nước ngoài hiện diện tại Việt Nam:

Thu nhập phát sinh tại Việt Nam = (Số ngày có mặt ở Việt Nam / 365 ngày) × Thu nhập từ tiền lương, tiền công toàn cầu (trước thuế) + Thu nhập chịu thuế khác (trước thuế) phát sinh tại Việt Nam

Đối với các khoản thu nhập không thường xuyên

Các khoản thu nhập không thường xuyên như tiền thưởng, tiền thù lao, tiền chi trả một lần cũng được tính vào thu nhập chịu thuế. Tuy nhiên, cách tính thuế đối với các khoản này có thể khác so với thu nhập thường xuyên, tuỳ thuộc vào quy định cụ thể và thời điểm chi trả.

Những thay đổi trong chính sách thuế thu nhập cá nhân năm 2026

Năm 2026 chứng kiến nhiều thay đổi quan trọng trong chính sách thuế thu nhập cá nhân, ảnh hưởng trực tiếp đến việc xác định thu nhập chịu thuế và thuế phải nộp:

Điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh: Như đã đề cập, mức giảm trừ gia cảnh cho bản thân người nộp thuế tăng lên 15,5 triệu đồng/tháng và người phụ thuộc là 6,6 triệu đồng/tháng.
Bổ sung các khoản thu nhập được miễn thuế: Theo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 và Luật Công nghiệp công nghệ số 2025, nhiều khoản thu nhập mới được bổ sung vào danh mục miễn thuế.
Đề xuất hạ trần thuế thu nhập cá nhân: Có nhiều ý kiến đề xuất hạ trần thuế thu nhập cá nhân xuống còn 25% thay vì 35% như hiện nay, nhằm giảm bớt gánh nặng thuế cho người có thu nhập cao, khuyến khích người tài gắn bó với thị trường lao động trong nước.
Đơn giản hóa thủ tục hành chính: Cơ quan thuế đã và đang triển khai nhiều biện pháp nhằm đơn giản hóa thủ tục kê khai, nộp thuế thu nhập cá nhân, tiết kiệm thời gian và chi phí cho người nộp thuế.

Cách tối ưu thu nhập chịu thuế hợp pháp

Hiểu rõ về thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ giúp người nộp thuế có thể tối ưu nghĩa vụ thuế một cách hợp pháp. Dưới đây là một số gợi ý:

1. Tận dụng tối đa các khoản giảm trừ

Đảm bảo kê khai đầy đủ người phụ thuộc (con cái, cha mẹ, vợ/chồng không có khả năng lao động…)
Đóng góp vào các quỹ hưu trí tự nguyện
Tham gia đầy đủ các loại bảo hiểm bắt buộc
Giữ chứng từ cho các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo

2. Cơ cấu thu nhập hợp lý

Xem xét cơ cấu lại thu nhập theo hướng tăng các khoản được miễn thuế hoặc chịu thuế thấp
Đối với doanh nghiệp, có thể xem xét chính sách phúc lợi thay vì tăng lương trực tiếp

3. Cập nhật kiến thức thuế

Thường xuyên cập nhật các quy định mới về thuế thu nhập cá nhân
Tham khảo ý kiến chuyên gia tư vấn thuế trong trường hợp cần thiết

Những sai lầm thường gặp khi xác định thu nhập chịu thuế

Nhiều người nộp thuế vẫn mắc phải một số sai lầm khi xác định thu nhập chịu thuế và tính toán thuế thu nhập cá nhân:

Không kê khai đầy đủ người phụ thuộc: Nhiều người không biết rằng không chỉ con cái mà cha mẹ hoặc những người khác không có khả năng lao động mà người nộp thuế đang nuôi dưỡng cũng có thể được đăng ký là người phụ thuộc.
Bỏ qua các khoản được miễn thuế: Không ít người lao động không nắm rõ các khoản thu nhập được miễn thuế, dẫn đến việc nộp thuế cao hơn mức cần thiết.
Không lưu giữ chứng từ: Việc không lưu giữ đầy đủ chứng từ cho các khoản chi phí được giảm trừ (như đóng góp từ thiện) có thể khiến người nộp thuế không được hưởng đầy đủ các khoản giảm trừ mà họ đáng lẽ được hưởng.
Tính sai thu nhập tính thuế: Do không hiểu rõ cách tính thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ, nhiều người tính sai thu nhập tính thuế, dẫn đến việc nộp thừa hoặc thiếu thuế.
Không cập nhật các quy định mới: Các quy định về thuế thu nhập cá nhân thường xuyên thay đổi, việc không cập nhật kịp thời có thể khiến người nộp thuế bỏ lỡ các cơ hội tối ưu thuế.

Câu chuyện thực tế về tối ưu thu nhập chịu thuế

Chị Nguyễn Thị Minh, 35 tuổi, kế toán trưởng tại một công ty phần mềm ở Hà Nội, từng phải nộp thuế thu nhập cá nhân khá cao do thu nhập hàng tháng khoảng 40 triệu đồng. Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu kỹ về thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ, chị đã thực hiện một số biện pháp tối ưu hóa thuế hợp pháp.

Đầu tiên, chị đăng ký giảm trừ gia cảnh cho hai con nhỏ và mẹ già không có khả năng lao động. Tiếp theo, chị tham gia đóng góp vào quỹ hưu trí tự nguyện với mức tối đa được phép là 1 triệu đồng/tháng. Chị cũng thường xuyên tham gia các hoạt động từ thiện và lưu giữ đầy đủ chứng từ để được giảm trừ khi tính thuế.

Ngoài ra, chị đã trao đổi với công ty để cơ cấu lại thu nhập theo hướng tăng các khoản phúc lợi không chịu thuế như bảo hiểm sức khỏe, hỗ trợ đào tạo, và các khoản hỗ trợ khác thay vì tăng lương cơ bản.

Kết quả là, số thuế thu nhập cá nhân mà chị phải nộp đã giảm đáng kể, trong khi tổng thu nhập thực nhận không thay đổi nhiều. Đây là một ví dụ điển hình về việc hiểu rõ và áp dụng đúng các quy định về thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ có thể mang lại lợi ích đáng kể cho người nộp thuế.

Thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ là những khái niệm cơ bản nhưng quan trọng trong việc tính toán nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân. Việc hiểu rõ và áp dụng đúng các quy định không chỉ giúp người nộp thuế tuân thủ pháp luật mà còn tối ưu hóa nghĩa vụ thuế một cách hợp pháp.

Năm 2026 chứng kiến nhiều thay đổi quan trọng trong chính sách thuế thu nhập cá nhân, đặc biệt là việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh và bổ sung các khoản thu nhập được miễn thuế. Những thay đổi này phản ánh nỗ lực của cơ quan thuế trong việc xây dựng một hệ thống thuế công bằng, minh bạch và phù hợp với tình hình kinh tế – xã hội.

Để tối ưu thu nhập chịu thuế và giảm bớt gánh nặng thuế, người nộp thuế cần thường xuyên cập nhật các quy định mới, tận dụng tối đa các khoản giảm trừ được phép và cơ cấu lại thu nhập một cách hợp lý. Trong trường hợp cần thiết, việc tham khảo ý kiến từ các chuyên gia tư vấn thuế là rất hữu ích.

Hy vọng những thông tin trên đây giúp bạn hiểu rõ hơn về thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ hiện nay, từ đó có thể quản lý tài chính cá nhân hiệu quả hơn.