Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá (C/O – Certificate of Origin) mẫu EAV là một trong những chứng từ quan trọng trong hoạt động xuất khẩu hàng hoá từ Việt Nam sang thị trường Liên minh châu Âu (EU). C/O mẫu EAV được áp dụng trong khuôn khổ Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA), có hiệu lực từ ngày 01/08/2020.
C/O mẫu EAV là chứng từ chính thức xác nhận hàng hoá có xuất xứ từ Việt Nam, đáp ứng các quy tắc xuất xứ theo quy định của Hiệp định EVFTA. Khi hàng hoá đi kèm với C/O mẫu EAV hợp lệ, doanh nghiệp nhập khẩu tại EU sẽ được hưởng các ưu đãi về thuế quan theo cam kết.
Theo số liệu từ Bộ Công Thương, tính đến hết năm 2024, đã có hơn 38.500 bộ C/O mẫu EAV được cấp cho doanh nghiệp Việt Nam, với tổng kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 19,8 tỷ USD. Các mặt hàng được cấp C/O mẫu EAV nhiều nhất bao gồm dệt may, giày dép, thủy sản, đồ gỗ, và nông sản.
Lợi ích của C/O ưu đãi mẫu EAV đối với doanh nghiệp xuất khẩu
Ưu đãi thuế quan đáng kể
Với C/O mẫu EAV, hàng hoá xuất khẩu từ Việt Nam vào EU được hưởng mức thuế ưu đãi, thấp hơn nhiều so với mức thuế thông thường. Theo lộ trình cam kết, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với 85,6% số dòng thuế, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU ngay khi Hiệp định có hiệu lực và 99,2% số dòng thuế, tương đương 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sau 7 năm.
Tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường EU
Hàng hoá được cấp C/O mẫu EAV có lợi thế cạnh tranh lớn về giá so với các sản phẩm cùng loại từ các quốc gia chưa có FTA với EU. Điều này giúp doanh nghiệp Việt Nam mở rộng thị phần và tăng doanh thu xuất khẩu.
Nâng cao uy tín và vị thế của doanh nghiệp
Việc đáp ứng được các tiêu chí khắt khe về xuất xứ của EU cho thấy năng lực sản xuất và quản lý chuỗi cung ứng của doanh nghiệp. Đây là cơ sở để xây dựng mối quan hệ lâu dài với đối tác EU và tiếp cận các thị trường khó tính khác.
Thúc đẩy đầu tư và phát triển công nghiệp phụ trợ
Để đáp ứng quy tắc xuất xứ, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào việc nội địa hóa sản phẩm, thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp phụ trợ trong nước.
Một giám đốc xuất khẩu của công ty dệt may lớn tại Hà Nội chia sẻ: “Sau khi áp dụng C/O mẫu EAV, đơn hàng từ các đối tác EU của chúng tôi đã tăng 28% trong năm 2024. Mức thuế giảm đã giúp sản phẩm cạnh tranh hơn, đặc biệt khi đối đầu với hàng từ Bangladesh và Campuchia.”
Điều kiện để được cấp C/O mẫu EAV
Điều kiện về xuất xứ hàng hoá
Để được cấp C/O mẫu EAV, hàng hoá phải đáp ứng một trong các tiêu chí sau:
Tiêu chí xuất xứ thuần túy (Wholly Obtained – WO)
Hàng hóa được coi là có xuất xứ thuần túy nếu được trồng trọt, khai thác hoặc sản xuất hoàn toàn tại Việt Nam, không sử dụng nguyên liệu nhập khẩu.
Tiêu chí hàm lượng giá trị khu vực (Regional Value Content – RVC)
Đối với nhiều mặt hàng, quy tắc RVC yêu cầu tỷ lệ giá trị gia tăng tạo ra trong khu vực Việt Nam phải đạt tối thiểu từ 40-60% giá trị FOB của sản phẩm, tùy theo từng nhóm hàng.
Tiêu chí chuyển đổi mã số hàng hoá (Change in Tariff Classification – CTC)
Sản phẩm cuối cùng phải có mã HS khác với mã HS của nguyên liệu nhập khẩu ở cấp độ 2, 4 hoặc 6 số.
Tiêu chí quy trình sản xuất cụ thể (Specific Manufacturing Process)
Một số mặt hàng phải trải qua các công đoạn sản xuất nhất định tại Việt Nam để được coi là có xuất xứ, đặc biệt là các sản phẩm dệt may.
Điều kiện về vận chuyển trực tiếp
Hàng hoá phải được vận chuyển trực tiếp từ Việt Nam đến EU. Trong trường hợp quá cảnh hoặc tạm nhập tại quốc gia thứ ba, hàng hoá không được thay đổi, chế biến hoặc trải qua bất kỳ hoạt động nào ngoài việc bảo quản.
Hồ sơ chứng minh xuất xứ đầy đủ và hợp lệ
Doanh nghiệp phải lưu trữ và cung cấp đầy đủ hồ sơ chứng minh xuất xứ khi có yêu cầu, bao gồm: hợp đồng mua bán, hóa đơn thương mại, vận đơn, chứng từ nguyên liệu, quy trình sản xuất, v.v.
Quy trình cấp C/O ưu đãi mẫu EAV chi tiết
Bước 1: Đăng ký thông tin doanh nghiệp
Trước khi nộp hồ sơ xin cấp C/O mẫu EAV, doanh nghiệp cần đăng ký thông tin trên Hệ thống quản lý và cấp chứng nhận xuất xứ điện tử (eCoSys) của Bộ Công Thương tại địa chỉ: https://ecosys.gov.vn.
Bước 2: Khai báo tiêu chí xuất xứ của sản phẩm
Doanh nghiệp cần khai báo thông tin về tiêu chí xuất xứ của từng sản phẩm trên hệ thống eCoSys, bao gồm:
- Mã HS của sản phẩm
- Tiêu chí xuất xứ áp dụng (WO, RVC, CTC, v.v.)
- Thông tin về nguyên liệu sử dụng
- Quy trình sản xuất
- Tính toán hàm lượng giá trị khu vực (nếu áp dụng)
Bước 3: Nộp hồ sơ xin cấp C/O mẫu EAV
Doanh nghiệp có thể nộp hồ sơ xin cấp C/O mẫu EAV theo một trong hai hình thức:
Nộp trực tuyến
- Truy cập Hệ thống eCoSys
- Khai báo thông tin và tải lên các chứng từ cần thiết
- Thanh toán phí trực tuyến (nếu có)
Nộp trực tiếp
- Nộp hồ sơ tại các tổ chức cấp C/O được ủy quyền, bao gồm:
- Phòng Quản lý Xuất Nhập Khẩu khu vực (Bộ Công Thương)
- Phòng Công Thương/Sở Công Thương các tỉnh, thành phố
- Một số Phòng Thương mại và Công nghiệp (VCCI)
Bước 4: Xác minh thông tin và phê duyệt
Cơ quan có thẩm quyền sẽ tiến hành xác minh thông tin và hồ sơ do doanh nghiệp cung cấp. Trong một số trường hợp, có thể tiến hành kiểm tra thực tế tại cơ sở sản xuất để đảm bảo hàng hoá đáp ứng tiêu chí xuất xứ.
Bước 5: Nhận C/O mẫu EAV
Sau khi hồ sơ được phê duyệt, doanh nghiệp sẽ nhận được C/O mẫu EAV theo hình thức đã đăng ký (bản giấy hoặc bản điện tử). Thời gian cấp C/O thông thường là 1-2 ngày làm việc đối với hồ sơ đầy đủ và hợp lệ.
Theo quy định mới nhất từ năm 2023, doanh nghiệp có thể lựa chọn áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ nếu đáp ứng các điều kiện về doanh nghiệp ưu tiên, giúp rút ngắn thời gian và thủ tục.
Hồ sơ cần thiết để xin cấp C/O mẫu EAV
Hồ sơ cơ bản áp dụng cho mọi trường hợp
- Đơn đề nghị cấp C/O mẫu EAV (theo mẫu quy định)
- C/O mẫu EAV đã khai hoàn chỉnh
- Hóa đơn thương mại (Commercial Invoice)
- Vận đơn (Bill of Lading/Airway Bill/Truck Bill)
- Tờ khai hải quan hàng hoá xuất khẩu đã hoàn thành thủ tục hải quan
Hồ sơ bổ sung tùy theo tiêu chí xuất xứ áp dụng
Đối với tiêu chí xuất xứ thuần túy (WO)
- Giấy phép khai thác (đối với hàng khai thác từ biển, rừng)
- Giấy chứng nhận nuôi trồng (đối với nông sản, thủy sản)
- Chứng từ xác nhận quy trình sản xuất, thu hoạch
Đối với tiêu chí RVC/CTC
- Bảng kê khai nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu
- Tờ khai hải quan nhập khẩu nguyên liệu
- Bảng tính hàm lượng giá trị khu vực
- Giấy chứng nhận xuất xứ của nguyên liệu nhập khẩu (nếu có)
- Quy trình sản xuất sản phẩm
Đối với tiêu chí quy trình sản xuất cụ thể
- Mô tả chi tiết quy trình sản xuất
- Hình ảnh minh họa các công đoạn sản xuất
- Chứng từ chứng minh việc thực hiện các công đoạn cụ thể
Lưu ý quan trọng về hồ sơ
- Tất cả chứng từ phải được lưu trữ tối thiểu 3 năm kể từ ngày cấp C/O
- Hóa đơn thương mại phải thể hiện rõ tên, địa chỉ người mua, người bán, mô tả hàng hóa, số lượng, đơn giá và tổng trị giá
- Các chứng từ có thể được yêu cầu nộp bản sao hoặc bản chính tùy theo quy định của từng cơ quan cấp
Các lỗi thường gặp và cách khắc phục khi xin cấp C/O mẫu EAV
Lỗi về thông tin và hình thức
- Khai báo mã HS không chính xác: Cần tra cứu kỹ mã HS theo Danh mục hàng hóa xuất nhập khẩu Việt Nam phiên bản mới nhất và đối chiếu với mã HS của EU.
- Thiếu thông tin hoặc thông tin không nhất quán: Kiểm tra kỹ mọi thông tin trên C/O và đảm bảo thống nhất với các chứng từ khác.
- Chữ ký, con dấu không phù hợp: Chỉ những người đã đăng ký mẫu chữ ký với cơ quan cấp C/O mới được ký và đóng dấu.
Lỗi về nội dung và xuất xứ
- Áp dụng sai tiêu chí xuất xứ: Nghiên cứu kỹ quy tắc xuất xứ cụ thể cho từng mặt hàng trong Hiệp định EVFTA.
- Tính toán hàm lượng giá trị khu vực không chính xác: Sử dụng công thức tính đúng và có chứng từ chứng minh chi tiết.
- Không chứng minh được xuất xứ của nguyên liệu: Cần lưu trữ đầy đủ hồ sơ chứng minh xuất xứ của nguyên liệu đầu vào.
Lỗi về thủ tục
- Nộp hồ sơ không đúng thời hạn: C/O mẫu EAV phải được xin cấp trong thời hạn 1 năm kể từ ngày xuất khẩu.
- Thiếu chứng từ bắt buộc: Chuẩn bị đầy đủ hồ sơ theo yêu cầu trước khi nộp đơn.
- Kê khai không đầy đủ thông tin trên hệ thống eCoSys: Hoàn thiện việc kê khai trên hệ thống trước khi nộp hồ sơ.
Kinh nghiệm từ chuyên gia
Chuyên gia tư vấn xuất nhập khẩu với hơn 15 năm kinh nghiệm tại VCCI chia sẻ: “Nhiều doanh nghiệp thường bỏ qua việc nghiên cứu kỹ về quy tắc xuất xứ trước khi sản xuất. Điều này dẫn đến tình trạng sản phẩm không đáp ứng tiêu chí xuất xứ khi đến lúc xuất khẩu. Chúng tôi khuyến nghị doanh nghiệp nên tham vấn chuyên gia ngay từ khâu lập kế hoạch sản xuất.”
Theo số liệu thống kê, khoảng 12% hồ sơ xin cấp C/O mẫu EAV bị trả lại để bổ sung hoặc điều chỉnh do các lỗi trên, gây chậm trễ trong quá trình xuất khẩu và có thể dẫn đến phát sinh chi phí.
Quy tắc xuất xứ trong khuôn khổ Hiệp định EVFTA
Cộng gộp xuất xứ
Trong EVFTA, nguyên tắc cộng gộp xuất xứ cho phép Việt Nam sử dụng nguyên liệu có xuất xứ từ EU và được coi như nguyên liệu có xuất xứ Việt Nam khi tính toán xuất xứ của sản phẩm cuối cùng.
Từ năm 2024, cơ chế cộng gộp xuất xứ mở rộng đã được áp dụng, cho phép sử dụng nguyên liệu từ các nước ASEAN có FTA với EU (như Singapore) và Hàn Quốc, Nhật Bản để tính vào hàm lượng giá trị khu vực.
Dung sai tối thiểu
EVFTA cho phép một lượng nguyên liệu không đáp ứng tiêu chí CTC vẫn có thể được sử dụng, với mức dung sai tối đa là 10% giá trị EXW của sản phẩm cuối cùng (15% đối với một số mặt hàng dệt may).
Quy tắc đặc thù cho các ngành
Dệt may
Đối với dệt may, EVFTA yêu cầu quy tắc “2 công đoạn” (từ vải trở đi), nghĩa là vải phải có xuất xứ từ Việt Nam hoặc EU, sau đó được cắt và may tại Việt Nam.
Nông sản, thủy sản
Đa số áp dụng tiêu chí xuất xứ thuần túy (WO), yêu cầu sản phẩm phải được nuôi trồng, thu hoạch hoàn toàn tại Việt Nam.
Điện tử, máy móc
Thường áp dụng tiêu chí CTH (chuyển đổi mã HS ở cấp độ 4 số) kết hợp với RVC (tỷ lệ giá trị nội địa).
Tự chứng nhận xuất xứ
Từ năm 2023, EVFTA cho phép áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ đối với:
- Nhà xuất khẩu được phê duyệt (Approved Exporter)
- Lô hàng có trị giá không quá 6.000 EUR
Đây là cơ chế tiên tiến, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí, không cần phải xin cấp C/O từ cơ quan có thẩm quyền.
Trường hợp điển hình: Doanh nghiệp thành công với C/O EAV
Công ty TNHH Thủy sản Nam Hải
Công ty TNHH Thủy sản Nam Hải, một doanh nghiệp chuyên xuất khẩu tôm đông lạnh tại Cà Mau, đã tận dụng hiệu quả C/O mẫu EAV để mở rộng thị phần tại châu Âu.
Trước khi EVFTA có hiệu lực, sản phẩm tôm của Nam Hải phải chịu thuế nhập khẩu 12% khi vào thị trường EU. Nhờ áp dụng C/O mẫu EAV, mức thuế đã giảm xuống còn 0%, giúp giá thành sản phẩm cạnh tranh hơn.
Để đáp ứng tiêu chí xuất xứ, Nam Hải đã đầu tư vào quy trình nuôi trồng khép kín, từ con giống đến chế biến, đảm bảo tôm được nuôi trồng hoàn toàn tại Việt Nam. Công ty cũng xây dựng hệ thống quản lý chặt chẽ, lưu trữ đầy đủ hồ sơ chứng minh xuất xứ.
Kết quả, doanh số xuất khẩu sang EU của Nam Hải đã tăng 35% trong năm 2024 so với năm 2022, đưa EU trở thành thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của công ty sau Mỹ.
Công ty Dệt may Hưng Thịnh
Công ty Dệt may Hưng Thịnh tại Hưng Yên đã gặp khó khăn ban đầu trong việc đáp ứng quy tắc “2 công đoạn” của ngành dệt may, do phụ thuộc vào vải nhập khẩu từ Trung Quốc.
Để khắc phục, công ty đã:
- Đầu tư vào nhà máy dệt mới, tăng khả năng sản xuất vải nội địa
- Tìm nguồn cung vải từ các nhà sản xuất trong EU
- Áp dụng quy tắc cộng gộp với Hàn Quốc (là đối tác FTA của EU)
Sau 18 tháng triển khai, 65% sản phẩm của Hưng Thịnh đã đáp ứng được tiêu chí xuất xứ để được cấp C/O mẫu EAV. Doanh số xuất khẩu sang EU đã tăng 28%, với các đơn hàng từ Đức, Pháp, và Hà Lan.
Giám đốc điều hành công ty chia sẻ: “Quá trình chuyển đổi không dễ dàng, nhưng lợi ích từ việc được hưởng ưu đãi thuế quan đã xứng đáng với mọi nỗ lực. Chúng tôi không chỉ mở rộng được thị trường mà còn nâng cao năng lực sản xuất và tính bền vững của doanh nghiệp.”
Giải đáp thắc mắc thường gặp
C/O mẫu EAV có thời hạn hiệu lực là bao lâu?
C/O mẫu EAV có hiệu lực trong vòng 12 tháng kể từ ngày cấp. Tuy nhiên, C/O phải được nộp cho cơ quan hải quan nước nhập khẩu trong thời hạn quy định của nước đó, thường là 1-2 năm kể từ ngày xuất khẩu.
C/O mẫu EAV có thể được cấp sau khi hàng đã xuất khẩu không?
Có, C/O mẫu EAV có thể được cấp sau khi hàng đã xuất khẩu, nhưng phải trong thời hạn 1 năm kể từ ngày xuất khẩu. Doanh nghiệp cần ghi rõ “ISSUED RETROSPECTIVELY” (Cấp sau) trên C/O.